Üretim Planlaması Nedir?

Üretim Planlaması Nedir?

Üretim planlaması, üretim kaynaklarının performansının göz önüne alınarak müşteri taleplerinin karşılanacak şekilde önceden organize edilmesi ve düzenlenmesidir. Üretim planlama sürecinin üretici firmalar tarafından önemli olmasının belli başlı sebepleri vardır. Üretim planlaması, genel olarak üreticilerin üretimi istenilen kalitede ve düşük maliyet ile yapılması için çaba sarf edilen bir planlama yöntemidir.

Üretim planlamada talep tahmininin en önemli adım olduğu söylenebilir, planlamanın en doğru şekilde yapılması açısından talep tahmininin doğru ölçüde yapılmasına dikkat edilir. Diğer gerekli aşamaların en doğru şekilde koordine edilmesine ise yine talep tahmini yardımcı olur.

Şirketlerde genellikle üretimin planlanma operasyonlarından üretim takibi süreçlerine kadar yapılan uygulamalar ile ilgilenen bir üretim planlama uzmanı bulunmaktadır. Üretim planlama uzmanı, üretim aşamalarını koordine eder, talep tahmininde bulunur ve bu tahminler ile doğru orantılı olarak gerekli personel, ekipman ve hammadde açığını kapatır. Üretim planlama uzmanı olan bireylerin genellikle üniversitelerin ilgili mühendislik bölümlerinden mezun olmakla birlikte organize becerisi yüksek, ekip çalışmalarına yatkın ve zaman yönetebilme becerisine sahip bireyler olması üretici firmalar tarafından beklenmektedir.

Üretim planlamada dikkat edilmesi gereken belli konular bulunmaktadır. Hammadde ve yardımcı malzemelerin gerekli miktarlarda ayarlanması, işlerin akış şemasına uygun düzeyde ürün miktarlarının ayarlanması ve zamanın buna uygun şekilde planlanması, piyasa şartlarına ve müşteri taleplerine göre ürünlerin kalitesinin değerlendirilmesi, talep tahmini ile doğru ölçüde işgücü ve sermayeden yararlanılması, üretim ve firmanın diğer ilgili bölümleri ile örgütlenmeyi sağlamak ve üretilen ürünlerin tevzi edilmesinin hesaplı bir şekilde programlanması üretim planlamasında gerekli hususlardandır.

Üretim planlaması; uzun vadeli, orta vadeli ve kısa vadeli olarak sınıflandırılabilir. Uzun vadeli planlamalar genellikle üst düzey firma yöneticileri tarafından özenle oluşturulur ve 5-10 yıl arasında sürdürülebilir. Orta vadeli planlamalar genellikle operasyon yöneticileri tarafından düzenlenir ve 6 ay-1 yıl arası sürdürülebilirlik gösterir. Kısa vadeli planlar ise haftalık veya günlük üretim planlamaları olarak hazırlanır.

Durmaksızın üretim yapan ürün ve talep çeşitliliği fazla olan firmalarda stok miktarı değişim gösterdiğinden dolayı üretim planlamasında da değişiklikler meydana gelebilmektedir. Bu tür firmalar talep tahminlerini kusursuz oluşturmak, ürün talebinin zamana göre artış ve azalışlarını öngörmek, stoklarının analizini eksiksiz bir şekilde hazırlamak ve talep fazlalığına karşı yedek stok bulundurmakla yükümlüdürler.

Üretim Planlamasının Amacı Nedir?

Üretim planlamasının amacı, bir işletmenin malzeme, ürün ve hizmetlerin ihtiyaç duydukları gereksinimlerini karşılamak için, en verimli ve etkili bir şekilde üretim yapmasını sağlamaktır diyebiliriz. Bu işlem, müşterilerin talep ve beklentilerine uygun olacak ürünlerin zamanında ve yeterli miktarda üretilmesini, üretim maliyetlerinin düşürülmesini, makine ve insan kaynaklarının doğru bir şekilde kullanılmasını, üretim sürecinin düzenlenmesini ve de bunların iyileştirilmesini içermektedir. Üretim planlaması, stok yönetimi, malzeme tedarik, üretim süreci, makine ve insan kaynakları gibi faktörleri de dikkate almaktadır.

Üretim Planlama Teknikleri Nelerdir?

Üretim planlama teknikleri, bir ürünün veya hizmetin üretim sürecini planlamaya, organize etmeye ve yönetmeye yarayan yöntemlerdir. Bu bahsettiğimiz yöntemler arasında aşağıdaki teknikler bulunabilmektedir:
• MRP (Materials Requirements Planning) (Malzeme İhtiyaç Planlaması): Malzeme ihtiyaçlarını belirleyerek, malzeme tedariğini ve üretim işlemlerini planlamaya yardımcı olan bir yöntemdir.
• Kanban: Üretim işlemlerinde malzeme veya ürünlerin akışını kontrol etmek ve optimize etmek için kullanılan bir yöntemdir.
• JIT (Just-In-Time) (Tam zamanında) : Ürünün ihtiyacı o anda üretilmesi anlayışına dayalı bir yöntemdir.
• Lean Üretim: Üretim sürecinde atık ve fazlalıkların minimum seviyede tutulması amaçlanan bir yöntemdir.
• Süreç Tabanlı Planlama ve Kontrol (PPAP): Ürün veya hizmetin üretim sürecini kontrol etmek ve optimize etmek için kullanılan bir yöntemdir

Üretim Sürecinin Aşamaları Nelerdir?

Üretim süreci, üretici firmaların gerekli ürünleri dönüştürmek istedikleri ürünlere çevirmelerindeki süreç ve görevlerin sıralanmasıdır. Bu süreç: doğa, sermaye ve emek olmak üzere belli başlı kaynakların bir sıraya konulması ve üretim faaliyetlerinin başlaması ile oluşmaktadır. Gerektiği dönemlerde, üretim sürecinin aşamaları müşterilerin arz ve taleplerine göre değişkenlik gösterebilmektedir. Üretim sürecinin belli aşamalar doğrultusunda yapılması, üretici firmaların belli bir düzende hareket ederek planlı çalışılmasını ve aynı zamanda kolayca işgücünün ve sermayenin koordine edilmesini sağlamaktadır. Üretim sürecinin aşamaları şunlardır:
● Tasarım: Üretilecek olan ürün için gerekli tasarımların yapılması ve tasarıma ait eksiklerin tartışılarak giderilmesi adımıdır. Üretim için temel hareket noktasıdır.
● Planlama: Tasarım adımının bitmesinin ardından ürün için gerekli hammaddelerin ve sermayenin toplanması açısından gerekli planlamalarının yapıldığı ve açıkların kapatılmasına yönelik çalışmaların başlatıldığı adımdır. Planlama adımı sayesinde üretimin koordine edilmesi kolaylaşır.
● İşletme: Gerekli üretim araçlarının sağlanarak üretime başlanılan adımdır.
● Yönetim: Üretim aşamasındaki gerekli eylemlerin ve işgücünün koordine edilerek doğru yapılmasını sağlamaktadır.
● Pazarlama: Üretimin bitmesinin ardından piyasa durumunu ve müşteri talebini saptayarak ve satış stratejileri kullanılarak yapılan tanıtım ve paketleme gibi işlerin yapıldığı aşamadır.

Bu aşamalar sayesinde üretici firmalar tarafından meydana getirilen ürünler müşterilere takdim edilmektedir. Üretim aşamalarının seyrinin doğru ilerleyebilmesi açısından üretim planlama yöntemleri çeşitlilik gösterebilir. Firmalar, müşteri taleplerine ve stoklarına bağlı olarak çeşitli planlama yöntemleri oluşturmuşlardır.

Üretim Planlama Yöntemleri Nelerdir?

Firma yöneticileri ve ilgili bölümler tarafından üretim planlamasının eksiksiz ve en verimli şekilde yapılmasını sağlamak için belli başlı yöntemler geliştirilmektedir. Bu yöntemler sayesinde üretim planlama amacına uygun seyreder. Üretim planlamada üç farklı yöntemden söz etmek mümkündür. Bu yöntemler:
● Talep İzleme Yöntemi
● Sabit Üretim Hızı Yöntemi
● Karma üretim Yöntemi
olarak sıralanabilir.

Talep izleme yöntemi genellikle talep değişikliği hızlı seyreden üretici firmalarda kullanılan bir yöntemdir. Talep değişikliğine bağlı olarak işgücünde ve hammadde ihtiyacında değişiklikler meydana getirilir ve düzenlenir. Bu sebeple firmalarda işe alım ve işten çıkarma gibi durumlar söz konusu olabilir.

Sabit üretim hızı yöntemi, adından da anlaşılacağı üzere üretim hızının planlama dönemi boyunca sabit tutulduğu yöntemdir. Bu yöntem birçok firma tarafından tercih edilmesine karşın, firmalar üretim ve talep arasındaki farkı stok bulundurmama halinde karşılamak durumunda kalmaktadırlar.

Karma üretim yöntemi, genellikle talep izleme yöntemi ve sabit üretim hızı yönteminin olumsuz etkilerinden kaçınmak amacıyla tercih edilen bir yöntemdir. Karma üretim yöntemi çoğunlukla fazla alternatif içerdiğinden diğer yöntemlere göre uygulanması daha güçtür. Karma üretim yöntemini benimseyen firmalar çoğunlukla bilgisayar programları yardımı ile üretim planlama sürecini yönetirler.

Yukarıda da bahsedildiği gibi, üretim planlaması firmaların talep miktarına göre işgücü, hammadde ve zamanın üretim öncesinde planlanmasıdır. Üretim planlaması sayesinde şirketler ve firmalar plansız hareket ile meydana gelen karışıklık ve yoğunluğun önüne geçerek üretim miktarını ve kalitesini arttırıp maliyeti düşürebilirler. Bu sayede, firma müşterileri, çalışanları ve üreticiler üretimden en verimli şekilde yararlanmış olurlar.

Üretim Planlaması Nasıl Yapılır?

İşletmelerin sürekli olarak üretim yapmaları hem ürün çeşidi hem de talebin fazla olmasından dolayı stok bulundurmak zorunda olmaları işletmeleri üretim planlaması yapmaya itiyor. Farklı bir ifade ile, işletmeler üretim planlaması ile elde ettiği sonuçlardan hareketle sürekli üretimi gerçekleştiriyor, çeşitliliği sağlıyor ve talep fazlasına karşı elinde yeterli stok bulunduruyor.
İşletme içi süreklilik ve talebi karşılama açısından avantaj sağlayan üretim planlamasında dikkat edilmesi gereken hususlar şöyledir:
1. Ürüne yönelik ortaya çıkabilecek talebin öngörülmesi,
2. İşletmenin üreteceği ürüne yönelik ihtiyacın ortaya çıkacağı zamanın belirlenmesi,
3. Ürüne yönelik en uygun olan üretim periyodunun oluşturulması,
4. İşletmelerin ilgili ürünlerin üretiminde kullanılacak malzemeleri gruplandırması,
5. İşletmelerin ellerinde kısıtlı miktarda bulunan stokların analizi,
6. Üretilecek ürüne yönelik talep fazlası oluşma ihtimaline karşı stok tutulması,
7. Ürün stoklarının hem başlangıç hem de bitiş aşamasında düzenli olarak kontrolünün sağlanması,
8. Tatillerden dolayı ortaya çıkacak kayıplar ve çalışanların izinlerinin belirlenmesi.
Yukarıda sıralanan hususlar göz önüne alınarak yapılan üretim planlaması işletmelere birçok anlamda avantaj sağlıyor. Peki üretim planlaması nasıl yapılıyor? İşletmeler tarafından yapılan üretim planlaması 5 aşamadan oluşuyor. Üretim planlaması aşamaları şöyle sıralanıyor:
1. Üretim planlamasının ilk aşamasında üretimin yapılacağı zaman aralığı belirleniyor. İlgili ürüne yönelik olan siparişin hem alınma hem de teslim zamanı tespit ediliyor.
2. Üretim planlaması aşamalarından bir diğeri de, ürün stoğu için gerekenlerin belirlenmesidir. Daha net ifade etmek gerekirse üretim planlamasının ikinci aşamasında ürüne yönelik hem dönem başı hem de dönem sonu stok miktarı belirleniyor.
3. Ürünün geçmiş bilgileri ve gelecek senaryoları baz alınarak ürüne yönelik talebin tahmin edilmesi üretim planlamasının üçüncü aşaması olarak öne çıkıyor.
4. Üretim planlamasının dördüncü aşamasında ise, üretilmesi gereken ürünün miktarı tespit ediliyor. İşletme tarafından belirlenen üretim miktarı planlaması yapılan dönem içerisinde üretiliyor.
5. Üretim planlamasının son aşamasında ise, bir önceki aşamada tespit edilen ürün miktarının ilgili dönemdeki en uygun aralığı belirleniyor. Diğer bir ifade ile, üretilmesi planlanan ürün miktarı için en doğru aralık üretim planlamasının son aşamasında tespit ediliyor.
Belirtilen üretim planlaması aşamaları temel olmakla beraber; kurumlar özelinde de yeni aşamalar sürece dahil edilebiliyor.