AS 9100 Havacılık ve Uzay Kalite Yönetim Sistemi

AS 9100 Havacılık ve Uzay Kalite Yönetim Sistemi

AS 9100 standardı farklı endüstriler için standartlar üreten SAE International tarafından ilk olarak 1999 yılında yayınlanmıştır. Farklı dönemlerde revize edilen standardın son sürümü AS 9100D olarak yürürlüktedir. Standart, havacılık, uzay ve savunma ürünleri ve hizmetleri tasarlayan, geliştiren veya sağlayan kuruluşlar tarafından kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Kendi ürün ve hizmetleri için bakım, yedek parça veya malzeme temini dahil olmak üzere teslimat sonrası faaliyetler sağlayan kuruluşlar da AS 9100 Havacılık ve Uzay Kalite Yönetim Sistemi’ni kullanabilmektedir. Ürünleri teslim edilebilir yazılım olan veya bu yazılımları içeren kuruluşlar, yazılım tasarımı, geliştirme veya yönetim faaliyetlerini planlarken ve değerlendirirken IAQG (Uluslararası Havacılık ve Uzay Kalite Grubu) tarafından geliştirilen 9115 standardını kullanmalıdır. 9115 standardı, AS 9100 standardının kapsamını yazılım ile genişleten ve ilave gereklilikler içeren bir standarttır.

AS 9100, havacılık, uzay ve savunma sanayi sektöründe faaliyet gösteren işletmeler için kalite yönetim sistemi gerekliliklerini açıklamaktadır. ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi standardı üzerine inşa edilen AS 9100, ilave olarak havacılık sektörüne özel gereksinimleri tanımlamaktadır. AS 9100’de belirtilen gereksinimlerin, müşteri ve geçerli yasal ve düzenleyici gereksinimleri tamamlayıcı (alternatif değil) olduğu vurgulanmaktadır. AS 9100 Havacılık Kalite Yönetim Sistemi ile müşteri veya geçerli yasal şartlar arasında bir çelişki olması durumunda müşteri gereklilikleri ve/veya diğer yasal düzenlemelere öncelik verilmelidir.

AS 9100 Gereklilikleri

AS 9100 Belgesi almak için, kuruluşlar aşağıdaki durumlarda kalite gereksinimlerini belirtmektedir:

* Müşteri ve geçerli yasal ve düzenleyici gereksinimleri karşılayan ürün ve hizmetleri tutarlı bir şekilde sağlama yeteneğinin gösterilmesi

* Sistemin iyileştirilmesine yönelik süreçler ve müşteriye ve geçerli yasal ve düzenleyici gerekliliklere uygunluk güvencesi de dahil olmak üzere, sistemin etkin bir şekilde uygulanması yoluyla müşteri memnuniyetinin artırılması

AS 9100 Belgesi’nin tüm gereksinimleri geneldir. Havacılık, uzay ve savunma sanayi sektörünün hangi alanında faaliyet gösterdiği fark etmeksizin tüm işletmeler için geçerlidir. Büyüklüğü veya sağladığı ürün ve hizmetler ne olursa olsun tüm kuruluşlara uygulanabilir olması amaçlanmıştır.

AS 9100 Standardının Kapsamı

AS 9100 Belgesi kapsamı, Uluslararası Havacılık Kalite Grubu (International Aerospace Quality Group-IAQG) tarafından ISO 9001 standardının kapsamı dikkate alınarak geliştirilmiştir. Bu standart için ISO 9001’in havacılık, uzay ve savunma sanayi sektörüne uyarlanmış halidir diyebiliriz. Bu bağlamda AS 9100 Belgesi alan kuruluşların ISO 9001 Belgesi almasına gerek yoktur. Standart, uluslarası düzeyde geçerlidir ve halihazırda ülkemizde ve tüm dünyada bu sektörlerde faaliyet gösteren birçok şirket tarafından aktif olarak kullanılmaktadır.

Havacılık ve Uzay Kalite Yönetim Sistemi, bu sektörlerde üretilen ürünlerin, geliştirilen süreçlerin, uygulanan hizmetlerin ve operasyonların, güvenilir, emniyetli ve sürdürülebilir olmasını hedeflemektedir. Bu bağlamda firmaların bir kalite yönetim sistemi kurarak çalışmalarını uluslararası geçerliliği olan kalite gereksinimlerini karşılayacak seviyeye getirmelerini sağlamaktadır. Standardı uygulayan ve AS 9100 Kalite Yönetim Sistemi Belgesi alan kuruluşlar, sektörde daha prestijli bir marka haline gelmekte, rakiplerinin önüne geçmekte, müşteri memnuniyeti iyileştirmekte ve iş birliği potansiyelini artırmaktadır.

AS 9100’ün son sürümü 2016 yılında AS9100D olarak yayınlanmıştır. Bu revizyon, ISO 9001:2015 gereksinimleri referans alınarak hazırlanmıştır. Fakat bunun yanında satın alma prosedürleri, etik eğitimler, insan faktörlerinin etkisi, ürün güvenliği, sahte parçalara karşı dikkatli olunması, tedarikçi gözetimi gibi konularda ISO 9001’de yer almayan özel gereksinimlere yer verilmiştir.

AS 9100 serisi standartları şu üç standarttan oluşmaktadır:

* AS9100 – Tasarım, geliştirme veya üretim

* AS9110 – Uçak bakım kuruluşları

* AS9120 – Elektronik ve donanım gibi bileşenlerin distribütörleri

AS 9100 Standardının Maddeleri

Standardın ana başlıkları büyük oranda ISO 9001 ile aynıdır. AS 9100 Havacılık ve Uzay Kalite Yönetim Sistemi Belgesi almak isteyen kuruluşların şu maddeleri dikkate alması gerekmektedir:

Kapsam: Bu standardın kapsamı, havacılık, uzay veya savunma endüstrisindeki bir kuruluşun bir kalite yönetim sistemi için gereksinimlerin belirlenmesini içerir.

Normatif referanslar: AS9100´de atıfta bulunulan ve uygulanması için vazgeçilmez olan destekleyici standartlar arasında “ISO 9001:2015 Kalite yönetim sistemleri – Gereksinimler” ve “ISO 9000:2015 Kalite yönetim sistemleri – Temel bilgiler ve terimler” yer alır.

Terimler ve Tanımlar: Bu standartta kullanılan terminoloji ilgili başlıklarda tanımlanmıştır ve doğrudan ISO 9000:2015 standardından gelmektedir.

Kuruluşun Bağlamı: İlgili tarafları, kalite yönetim sistemi kapsamını ve süreçlerini ve bunların sırasını, etkileşimini, sorumluluklarını ve yetkilerini belirlemek ve belgelemek

Liderlik: Üst yönetim, liderlik ve taahhüt göstermek, bir kalite politikası oluşturmak ve iletmek, bir yönetim temsilcisi atamak ve sorumlulukların ve yetkilerin atanmasını, iletilmesini ve anlaşılmasını sağlamaktır.

Planlama: Riskleri ve fırsatları ele almak, kalite hedeflerine ulaşmak ve kalite yönetim sisteminde değişiklik yaparken eylemleri planlamak

Destek: İnsanları, altyapıyı, çevreyi, kalibre edilmiş veya doğrulanmış ekipmanı ve organizasyonel bilgiyi içeren kaynak ihtiyaçlarını sağlamak. Ayrıca, çalışanların yetkin ve bilinçli olduğundan emin olmak ve kalite yönetim sistemini desteklemek için kontrollü belgelenmiş bilgileri derlemek

Operasyon: Ürün ve hizmet gereksinimlerini karşılamak için gereken operasyonel süreçleri planlamak ve kontrol etmek. Ayrıca, gereksinimlerin belirlenmesi ve gözden geçirilmesi, tasarım ve geliştirme, üretim ve hizmet sunumu, ürün ve hizmetlerin yayınlanması, tedarikçilerin kontrolü ve uygun olmayan çıktıların düzeltilmesi.

Performans Değerlendirmesi: İç denetimleri ve yönetim incelemelerini içeren yöntemleri kullanarak kalite yönetim sisteminin performansını ve etkinliğini izlemek, ölçmek, analiz etmek ve değerlendirmek

İyileştirme: İyileştirme fırsatlarını belirlemek ve seçmek; uygunsuzlukları ve düzeltici faaliyetleri yönetmek için bir sürecin belgelenmesi ve kalite yönetim sisteminin sürekli olarak iyileştirilmesi

Ana faaliyet alanı sivil veya askeri havacılık malzemeleri ve ürünleri için bakım veya sürekli uçuşa elverişlilik yönetimi hizmetleri sağlamak olan kuruluşlar IAQG tarafından geliştirilen 9110 standardını kullanmalıdır. Ayrıca, kendi kendine yürütülen veya üretim operasyonlarından önemli ölçüde farklı olan bakım, onarım ve revizyon operasyonlarına sahip orijinal ekipman üreticileri de yine bu standardı referans almalıdır. Havacılık, uzay ve savunma sanayinde parça, malzeme ve montaj tedarik eden ve bu ürünleri bir müşteriye yeniden satan kuruluşlar, IAQG tarafından geliştirilen 9120 standardını kullanmalıdır. Bu standart, ürünleri tedarik eden ve bunları daha küçük miktarlara bölen organizasyonların yanı sıra, ürün üzerinde müşteri veya mevzuat tarafından kontrol edilen süreçleri koordine eden organizasyonları içermektedir.

AS 9100 Havacılık ve Uzay Kalite Yönetim Sistemi’nin kalite yaklaşımı ISO 9000 serisinde anlatılan kurallar, gereklilikler, prosedürler ve metodolojiler ile büyük oranda aynıdır. Bu bağlamda, ISO 9000 serisinde yer alan lidelik, müşteri odaklılık, sürekli iyileştirme, risk temelli düşünme, PUKÖ döngüsü, kanıta dayalı karar verme, süreç geliştirme vb gibi yaklaşımlar ve uygulamalar AS 9100 içinde de yer almaktadır. Bu nedenle, havacılık ve uzay endüstrisinde faaliyet gösteren kuruluşların AS 9100 Belgesi alması yeterlidir; ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi’ni uyarlamalarına ve belgelendirmelerine gerek yoktur.

AS 9100’ün ISO 9001’den ayrıştığı ve ilave gereksinimler belirlediği temel konulardan bazıları şunlardır:

* Ürün emniyeti
* Özel gereksinimler
* Kalite yönetim sistemi kapsamı
* Dokümante edilmiş bilgilerin içeriği
* Organizasyonel roller ve sorumluluklar
* Ürünlerin bakımı, kontrolü, kalibrasyonu ve doğrulanması; tüm bu süreçlerin izlenebilirliği
* Operasyon planlama ve kontrol; ürünlerin emniyeti, üretilebilirliği, incelenebilirliği, idame edilebilirliği, güvenirliliği, yabancı madde hasarları, geri dönüşüm vb gibi konular da kapsama dahil olmaktadır.
* Operasyonel risk yönetimi yaklaşımı
* Konfigürasyon yönetimi
* Sahte ürün kullanımının önlenmesi ve ilgili süreçlerin tanımlanması
* Dışarıdan satın alınan ürünleirn kontrolü, doğrulanması, kaydedilmesi ve takip edilmesine ilişkin ilave prosedürlerin hazırlanması